Làng Bích Họa Cảnh Dương nằm ở hữu ngạn sông Roòn, cạnh quốc lộ 1A, cách khu mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp khoảng 10km, cách thành phố Đồng Hới khoảng 57km và kết nối thuận lợi với các khu, điểm du lịch. Nhìn tổng thể, Cảnh Dương giống một bán đảo nhỏ với ba bề sông, biển và là một trong tám làng nổi tiếng từ xưa của Quảng Bình.
Quá trình hình thành và phát triển làng
Theo sử sách, làng bích họa Cảnh Dương được thành lập năm Quý Mùi (1643), tính đến nay (2023) đã tròn 380 năm. Đây là “làng chiến đấu kiểu mẫu” trong kháng chiến chống thực dân Pháp với khẩu hiệu “rào làng chiến đấu”; hai lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; là một làng biển “đứng nơi đầu sóng gió” gắn với truyền thống nghề ngư nghiệp đã hun đúc, trui rèn nên những con người can trường, khí khái tạo nên thương hiệu độc đáo riêng cho Cảnh Dương.
Ngày nay, làng bích họa Cảnh Dương là một trong những địa phương có hạ tầng kỹ thuật, giao thông nông thôn tốt nhất trong tỉnh, tạo nên một “phố trong làng”. Đến Cảnh Dương, du khách được trải nghiệm sự hòa quyện giữa những giá trị truyền thống và nét hiện đại của một làng biển trù phú, dân trí cao, cảnh quan hài hòa. Cảnh Dương vẫn còn lưu giữ được nhiều di tích, chứng tích của mấy trăm năm khai ấp lập làng. Tiêu biểu nhất là Đình thờ Tổ, nơi thờ tự những bậc tiền nhân, những người đã có công khai khẩn, lập nên làng Cảnh Dương ngày nay. Trong Đình thờ Tổ còn lưu giữ nhiều hiện vật quý rất có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa, như chiếc chuông cổ được đúc dưới thời vua Cảnh Thịnh năm 1801, có tên “Cảnh viện hồng chung”. Ngoài ra, làng còn có một tấm bia đá khắc tên những người đỗ đạt cao của làng, minh chứng cho truyền thống hiếu học, khoa cử của làng Cảnh Dương.
Những giá trị văn hóa đặc sắc của Làng Bích họa Cảnh Dương
Các giá trị văn hóa, lịch sử, văn hóa phi vật thể nổi bật như: lễ hội cầu ngư, lễ hội rước lửa, lễ hội đua thuyền, các điệu hò dân gian đậm đà sắc thái miền biển của làng như: hò ru, chèo cạn,… Làng Cảnh Dương có nhiều loại đặc sản, hải sản ngon nức tiếng, từ nguồn lợi của biển. Người Cảnh Dương đã lựa chọn ra loại cá dùng làm nguyên liệu, qua bàn tay và công thức gia truyền của những nghệ nhân để chế biến ra loại nước mắm Hàm Hương ngon nổi tiếng dùng để tiến vua ngày xưa.
Làng bích họa Cảnh Dương còn là nơi có nhiều nghề truyền thống đa dạng và phong phú như nghề làm thuyền thúng, nghề đan lưới, nghề chế biến hải sản,… Hiện nay, làng Cảnh Dương đang bảo tồn, gìn giữ lại khá nhiều ngôi nhà cổ hoặc tường rào được xây bằng san hô. Nhiều ngôi nhà trong làng được xây từ những năm 1939. Trong chống Pháp, dựa vào lợi thế tường liền tường, nhà liền nhà, du kích làng đã chiến đấu quyết tử để giữ làng. Họ đào công sự, đục lỗ châu mai bên trong các bức tường để chiến đấu với địch. Dọc theo các bức tường rào bằng san hô, chúng ta dễ dàng nhận thấy vết tích của rất nhiều những lỗ châu mai vẫn còn đến ngày nay.
Từ những lợi thế về tài nguyên tự nhiên, tài nguyên nhân văn cùng với vị trí tiệm cận khu du lịch Vũng Chùa – Đảo Yến, năm 2017, Sở Du lịch Quảng Bình đã phối hợp với UBND huyện Quảng Trạch lựa chọn Cảnh Dương để xây dựng, phát triển thành Làng văn hóa, du lịch đặc trưng, làng du lịch cộng đồng kiểu mẫu của tỉnh.
Những hoạt động du lịch phổ biến
Đến Cảnh Dương, bạn sẽ được chiêm ngưỡng một cung đường bích họa với gần 100 bức tranh bích họa 3D tuyệt đẹp, chứa đầy cảm xúc. Các bức tranh là góc nhìn hội họa thể hiện cuộc sống, lao động sản xuất, lễ hội truyền thống, các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng của người dân Cảnh Dương. Có những bức tranh khơi dậy tinh thần yêu quê hương, biển đảo, chủ quyền Tổ quốc, đam mê vươn khơi của ngư dân. Có bức tranh đưa người xem đến gần hơn với các lễ hội truyền thống, tín ngưỡng với mong muốn cầu cho mưa thuận, gió hòa đánh bắt được nhiều tôm cá,…
Điểm khởi đầu tại Đình Thờ Tổ, tản bộ theo cung đường bích hoạ, quý khách như được xem lại câu chuyện về Cảnh Dương, con đường làng sẽ dẫn dắt, đưa quý khách đi theo dọc dài của lịch sử để tìm hiểu từ tục thờ cá Ông, cá Bà, làng chiến đấu anh hùng đến đời sống sinh hoạt của một làng biển. Đi hết cung đường, du khách sẽ được phóng tầm mắt trước biển cả bao la. Từ đây, du khách tiếp tục tham quan các điểm như nghĩa địa cá voi, Ngư Linh Miếu và nhiều di tích văn hóa khác,…
Cảnh Dương còn được xem là “làng cá voi” với tục thờ thần biển, thờ cá voi. Đó là một nét văn hóa, tín ngưỡng vô cùng độc đáo, đượm màu liêu trai ăn sâu vào tiềm thức mỗi người dân nơi đây. Người dân đã xây dựng một miếu thờ gọi là Linh Ngư Miếu để thờ thần biển, thờ cá voi, trong ngôi miếu hiện nay còn bảo quản và thờ hai bộ xương cá với chiều dài lên tới 28m và được đánh giá là 2 bộ xương cá voi lớn nhất Việt Nam. Đối với ngư dân làng Cảnh Dương, miếu thờ là điểm tựa tinh thần, trước mùa mở biển họ đều tổ chức Lễ cầu ngư tại đây, nhằm cầu cho một mùa đánh bắt được bội thu, an toàn vươn khơi. Cũng từ đó lễ hội Cầu Ngư – chèo Cạn được hình thành và được tổ chức thường niên hàng năm vào dịp rằm tháng giêng. Vùng đất này còn có cả một nghĩa địa cá voi nằm bên bờ biển với 30 ngôi mộ cá, được người dân dựng bia, đặt tên và chăm sóc hương khói rất chu đáo quanh năm.
Cảnh Dương là một làng văn hóa mang đậm sắc thái văn hóa miền biển, thuần biển, tất cả đều gắn với biển và từ biển mà ra. Tuy vậy, nếp sống sinh hoạt, văn hóa ấy không khép kín sau lũy tre làng như một số làng khác. Ngay từ khi lập làng, người dân Cảnh Dương đã biết hướng ra sông, hướng ra biển. Cảnh Dương là một trong những làng có đội thuyền đánh cá hùng hậu vươn khơi tận các vùng biển Hoàng Sa, Trường Sa. Với nguồn lợi từ biển mang lại, người Cảnh Dương đã rất sáng tạo để chế biến, bảo quản để sử dụng lâu dài và giao thương buôn bán, trao đổi với các nơi khác. Không chỉ giao thương mua bán với các làng, xã lân cận, họ còn mở rộng quan hệ với nhiều vùng khác từ Bắc tới Nam. Có lẽ nhờ sự thông minh, sáng tạo và có truyền thống trong thương nghiệp mà ngày nay, Cảnh Dương trở thành một làng có điều kiện kinh tế phát triển nhất phía Bắc tỉnh Quảng Bình.
Muốn cảm nhận được chiều sâu văn trầm tích văn hóa của làng Cảnh Dương, bạn phải trải nghiệm Lễ rước lửa thiêng trong đêm giao thừa với quan niệm rước cái may mắn, vận đỏ cho gia đình bình an, may mắn trong năm mới. Hay nghe những người đàn ông ở làng biển này hát ru. Đàn ông hát ru có lẽ là nét văn hóa độc đáo chỉ có ở miền quê này. Từng làn điệu sâu lắng đi vào lòng người đều có câu mở đầu là bồng bổng bồng bồng, hò hẻ, hò hè rất khác lạ, nghe trầm bổng như tiếng sóng biển vỗ bờ.
Nếu đến Cảnh Dương vào sáng sớm, khi mặt trời chưa mọc, bạn có thể cùng các mẹ, các chị tham gia họp chợ sớm trên bãi biển. Từng đoàn thuyền chở đầy cá tôm sau một đêm đánh bắt cập bờ, tiếng gọi nhau, tiếng trả giá rộn vang cả mặt biển để rồi khi mặt trời ló dạng, họ lại chở những món quà của biển giao thương, buôn bán khắp các chợ trong tỉnh. Bạn có thể chọn mua cho mình những món đặc sản như mực, tôm, cá, ghẹ,… vô cùng tươi ngon.
Với vị trí sát Quốc lộ 1A, việc tiếp cận làng Cảnh Dương khá thuận tiện, với nhiều cách và nhiều phương tiện, cung đường để bạn có thể trải nghiệm làng văn hóa, du lịch vô cùng độc đáo này. Bạn có thể đi bằng xe máy hoặc ô tô từ Đồng Hới, hoặc từ hướng Hà Tĩnh vào. Với lộ trình như sau:
- Đồng Hới – viếng mộ Đại Tướng – đền Thánh mẫu Liễu Hạnh – Làng Cảnh Dương và quay về Đồng Hới.
- Hoặc từ thành phố Đồng Hới – viếng mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp – làng bích họa Cảnh Dương – Phong Nha – Đồng Hới.
Tùy theo thời gian mà bạn có thể linh động điều chỉnh lịch trình của mình nhé!
Hiện nay, đã có 9 hộ gia đình hưởng ứng chuyển đổi phòng ở, phát triển thành homestay để đón khách. Gồm những hộ:
- Phạm Ngọc Chỉ -Thôn Thượng Giang, điện thoại: 0977206550
- Nguyễn Văn Luật – Thôn Cảng Đông, điện thoại: 01698083908
- Dương Thị Hiền – Thôn Cảng Đông, điện thoại: 01634030791
- Lê Thành Lộc – Thôn Liên Trung, điện thoại: 0984085818
- Nguyễn Ngọc Tháng – Thôn Cảng Đông, điện thoại: 01677102474
- Nguyễn Thị Hà – Thôn Trung Vũ, điện thoại: 01626926397
- Hồ Quang Hùng – Thôn Yên Hải, điện thoại: 01668990137
- Nguyễn Hữu Nhân – Thôn Trung Vũ, điện thoại: 01644590580
- Cao Xuân Đố – Thôn Trung Vũ, điện thoại: 0163461707
Với đặc điểm của phố trong làng, nhà liền nhà, tường liền tường nên đường giao thông ở đây khá nhỏ chỉ phù hợp cho việc di chuyển bằng xe gắn máy, xe đạp hoặc đi bộ. Chính vì vậy khi tham quan trải nghiệm ở làng Cảnh Dương, bạn nên cân nhắc mang giày đi bộ và trang phục thoải mái để tiện cho việc di chuyển. Hãy nhớ chuẩn bị thêm cho mình mũ, hoặc nón, kem dưỡng da và chung tay góp phần gìn giữ môi trường khi tham quan bạn nhé!
