Những điểm đến du lịch nổi bật tại Thị Xã Ba Đồn

Thị xã Ba Đồn nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp và gìn giữ được nhiều di tích lịch sử và văn hóa độc đáo. Du khách có thể tham quan các nghệ thuật dân gian truyền thống và tham gia vào các lễ hội truyền thống hàng năm như Lễ Hội Khai Hạ và Lễ Hội Đình Làng Phan Long. Ngoài ra, thị xã Ba Đồn còn có nhiều làng nghề truyền thống như rèn, đúc, chạm trổ, làm bún, làm bánh, và mộc mỹ nghệ. Những làng nghề này không chỉ làm phong phú cuộc sống của người dân mà còn là một trong các điểm du lịch Ba Đồn đẹp nhất cho du khách.

Mặc dù có tiềm năng lớn, du lịch Ba Đồn đang phải đối mặt với thách thức trong việc phát triển bền vững. Tuy nhiên, địa phương đã xác định mục tiêu phát triển du lịch dựa trên thế mạnh của mình và đang đầu tư vào hạ tầng và các dự án du lịch để thu hút du khách và góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Chợ Ba Đồn

Với sự kế thừa nét độc đáo của ngôi chợ cổ và sự phát triển tại trung tâm thị xã, Chợ Ba Đồn là trung tâm buôn bán sầm uất hàng đầu, và là nơi thể hiện một phần văn hóa đậm đà của cư dân bản địa, trở thành một điểm du lịch Ba Đồn được nhiều du khách yêu thích. Nằm bên bờ sông Gianh thơ mộng, chợ Ba Đồn là một trong những chợ cổ nhất của tỉnh Quảng Bình. Trải qua hơn 300 năm lịch sử, chợ Ba Đồn vẫn giữ được những nét đặc trưng của một chợ quê truyền thống, là nơi giao lưu, trao đổi hàng hóa của người dân địa phương và du khách thập phương.

Thời gian tham quan tại Chợ Ba Đồn là một trải nghiệm độc đáo với nét đẹp vốn được truyền tụng trong dân gian: “Ba Đồn một tháng sáu lần, Chợ phiên tụ điểm xa gần bán mua.” Hiện nay, chợ đã tổ chức 6 phiên chợ vào các ngày 1, 11, 21 và 6, 16, 26 âm lịch. Trước đây khi chợ chỉ tụ họp 3 phiên hàng tháng vào ngày mùng 6, 16 và 26 âm lịch. Trải qua những ngày chợ phiên, du khách từ khắp nơi sẽ có cơ hội giao lưu tìm hiểu và mua sắm đa dạng các sản vật như lúa, gạo, tơ lụa, gỗ, trâu bò…

Chợ Ba Đồn là nơi phù hợp để mua sắm và khám phá lối sống văn hóa đa dạng của địa phương. Đặc biệt, trong các ngày chợ phiên, bạn có thể tìm hiểu và mua sắm mọi thứ từ các vùng rừng, biển và đồng bằng, với cả hình thức bán sỉ và bán lẻ. Chợ Ba Đồn tụ họp đủ mọi sản vật từ các làng quê và thực sự đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người tiêu dùng. Đi chợ ở đây không chỉ là việc mua sắm, mà còn là niềm vui khám phá, tìm hiểu các sản phẩm gắn liền với tên đất, tên làng, tạo nên thương hiệu đặc trưng cho từng vùng. Các sản phẩm đan lát từ làng Thọ Đơn (Quảng Thọ), nón lá từ làng Thổ Ngọa (Quảng Thuận), bánh đa từ làng Lộc Điền (Quảng Thanh), rèn đúc từ làng Quảng Hòa,… đều là những sản phẩm độc đáo.

Bên cạnh đó, bạn sẽ tìm thấy các loại rau sạch, hoa tươi từ vùng đất cát Quảng Long, hành, tỏi từ Quảng Hòa, hoặc các mặt hàng hải sản tươi sống từ các vùng ven những bãi biển Ba Đồn như Cảnh Dương, Quảng Phú, Quảng Tùng, Quảng Đông… Đa dạng các mặt hàng đều đến từ những làng nghề truyền thống hai bên sông Gianh, chủ yếu là những sản phẩm do người bán tự tay làm. Chợ cũng có một khu vực lớn dành cho hải sản phong phú, bao gồm cá, tôm, mực nang, mực ống, cá biển… Các mặt hàng này được vận chuyển vào từ Hà Tĩnh theo đường bộ, và bằng đường thủy từ các vùng lân cận như Thanh Khê, Cảnh Dương, Lý Hòa, Roòn. Chợ còn là nơi thưởng thức văn hóa ẩm thực đa dạng của người dân địa phương. Khu vực ẩm thực của chợ có một loạt các món ăn hấp dẫn và phong phú, từ các loại bánh như bánh đúc, bánh xèo, bánh lọc,… đến các món cháo canh. Chợ còn được xem như một điểm đến ẩm thực phù hợp với gia đình và trẻ em, hấp dẫn nhiều thực khách đến thưởng thức hoặc mua làm quà cho người thân.

Tham quan làng đan lát Thọ Đơn

Làng đan lát Thọ Đơn hấp dẫn du khách bởi sự độc đáo của sản phẩm thủ công từ tre và sự sáng tạo của cộng đồng người dân nơi đây. Với tất cả sự tâm huyết, các nghệ nhân địa phương tạo ra những sản phẩm mang vẻ đẹp tự nhiên và mẫu mã đa dạng. Làng nghề đan lát mây tre Thọ Đơn nằm tại phường Quảng Thọ, thị xã Ba Đồn. Bạn có thể đến làng nghề Thọ Đơn bằng xe máy hoặc ô tô từ các điểm lân cận hay bạn có thể di chuyển bằng xe ô tô hoặc xe bus các thành phố như Huế, Đà Nẵng, và Vinh.

Du khách có thể đến tham quan làng Làng nghề đan lát mây tre Thọ Đơn vào mọi thời điểm trong năm. Tuy nhiên, một kinh nghiệm du lịch Ba Đồn mà du khách nên lưu ý đó là nếu muốn trải nghiệm không gian xanh mướt của nông thôn và tham gia các hoạt động nghề truyền thống, thì du khách nên đến với làng Thọ Sơn vào mùa xuân và mùa thu. Làng nghề Thọ Đơn không thu phí vào cổng hoặc phí tham quan nhưng, nếu du khách muốn mua các sản phẩm thủ công độc đáo, giá sẽ phụ thuộc vào loại sản phẩm và chất liệu.

Với hơn 400 năm lịch sử tồn tại và phát triển, làng nghề đan lát mây tre Thọ Đơn là một phần quan trọng của di sản văn hóa của Quảng Bình. Khi đặt chân đến làng Thọ Đơn, bạn sẽ có cơ hội tham quan xưởng sản xuất, tìm hiểu quá trình đan lát mây tre và tận hưởng không gian yên bình của vùng nông thôn Quảng Bình. Bạn có thể mua sắm các sản phẩm thủ công độc đáo làm quà lưu niệm hoặc trang trí, và tương tác với người dân địa phương để hiểu hơn về cuộc sống và nghề truyền thống của họ. Đối với nhóm khách gia đình, việc tham gia các hoạt động thủ công tại làng nghề Thọ Đơn cũng là cơ hội tuyệt vời để cùng con cái trải nghiệm không gian yên bình, tham gia vào những hoạt động thú vị và tạo ra những tác phẩm thủ công độc đáo.

Đình làng Minh Lệ

Đình Làng Minh Lệ tọa lạc tại thôn Minh Lệ, trong tổng Thuận Phi, thuộc Phủ Quảng Trạch, nay là làng Minh Lệ, xã Quảng Minh, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình. Vị trí của đình làng cách trụ sở UBND xã khoảng 400m về hướng Tây Bắc, cách thị trấn Ba Đồn chừng 6km về hướng Tây Nam, và cách ga Minh Lệ khoảng 400m về phía Đông Bắc.

Đình làng Minh Lệ gắn liền với việc thờ tự Thành hoàng làng Trương Hy Trọng cùng 4 vị thần tổ Trương, Nguyễn, Hoàng, Trần. Theo truyền thống, Trương Hy Trọng (tên thật là Trương Công Chấn), con trai thứ hai của tướng Trương Công Lang – một tướng tài của vua Lê Lợi, được Lê Lợi chọn đi đánh đuổi quân Minh. Hơn nữa, Trương Hy Trọng đạt được nhiều thành công trong cuộc chiến chống quân Chiêm Thành. Ông mất tại làng Minh Lệ vào ngày 24 tháng 4 năm Quý Sửu, niên hiệu Hồng Đức thứ 24.

Đình làng Minh Lệ ban đầu là ngôi nhà chung của 5 thôn, sau đó mỗi thôn có đình riêng. Qua nhiều biến cố lịch sử, chiến tranh, ngôi đình đã được xây dựng lại vào năm 1927 và trùng tu qua các năm 2003, 2008 và 2011. Mặc dù trải qua nhiều biến cố, những giá trị tinh thần của ngôi đình vẫn tồn tại và thách thức thời gian. Đình vẫn giữ nguyên lối kiến trúc truyền thống với cổng, sân, thành bao, đình trung, và đình hậu cùng các hình tượng như lân, rồng. Đình làng Minh Lệ là biểu tượng của sự đoàn kết và góp sức của cộng đồng trong việc bảo tồn và xây dựng, và kết nối với những sự kiện quan trọng trong lịch sử vận động và kháng chiến của dân tộc.

Hàng năm, đặc biệt vào các dịp lễ tết, con cháu của làng từ khắp mọi nơi trên cả nước đều về đây để dâng hương và tưởng nhớ tổ tiên. Do đó, du khách có thể đến tham quan vào những ngày này. Sự hiện diện của những người con xa xứ làm cho ngôi đình trở thành nơi hội tụ của tình thân, thể hiện trong từng nét văn hoá và truyền thống. Sự gắn kết của con cháu với ngôi đình và quê hương được thể hiện rõ rệt trong việc duy trì và phát triển những giá trị tốt đẹp của quê nhà, để thế hệ sau còn được kế thừa và tự hào về nguồn cội của mình.

Đình làng Thuận Bài

Đình làng Thuận Bài nằm trên đường Thiên Lý Bắc Nam, cách bến phà Gianh 2km về phía Bắc. Để đến đình, bạn cần rẽ trái từ đường Thiên Lý Bắc Nam sau khoảng 200m. Đây là một di tích lịch sử cách mạng đặc biệt, thể hiện tiêu biểu cho vùng đất địa đầu Bắc sông Gianh. Đình nằm tại vị trí trung tâm của làng, trên một khoảng đất cao bằng phẳng.

Đình làng Thuận Bài được xây dựng vào nửa đầu thế kỷ XVI, sử dụng vật liệu là tranh tre và nứa lá, để ghi nhận công lao của vị nhất tổ là Trần Đạt trong việc khai phá và xây dựng làng Đường Quốc Công Trần Đạt. Trong giai đoạn cuối thế kỷ XIV, khi nhà Trần đang đối diện với khủng hoảng, và nhà Hồ đã nắm quyền. Trần Đạt – một tướng của nhà Trần, không chấp nhận sự cầm quyền của nhà Hồ, đã cùng với em trai Trần Kế và chị gái Trần Thị Ngọc Tranh, quyết định chạy tới vùng đất này để xây dựng cuộc sống mới tại làng An Bài, phường Quảng Thuận ngày nay.

Thời điểm phù hợp để thăm đình làng là trong các dịp lễ Tết và hội làng, khi nơi này trở thành điểm tập trung của người dân trong làng. Do đó, du khách nên có lịch trình du lịch Ba Đồn phù hợp để tham gia các sự kiện đặc biệt này. Các lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa địa phương, đặc biệt tại vùng đất phía Bắc sông Gianh. Trong những ngày này, người dân trong làng tụ họp để tưởng nhớ và tôn vinh các vị tiền bối đã có công khai khẩn lập làng.

Trong các dịp lễ Tết, đình là nơi tổ chức các hoạt động quan trọng như rước chứng chỉ thi cử của người trong làng, sau đó mở tiệc ăn mừng ở sân đình. Lễ rước chứng chỉ được tổ chức cho những người trong làng đỗ đạt trong các kỳ thi cử. Ngoài ra, trong các dịp lễ Tết, đình là nơi diễn ra các cuộc thi và trò chơi dân gian như thi nấu cơm, làm “cổ bánh dâng thần”. Những người được chọn sẽ dâng cúng bánh lên bàn thờ chính của đình để thần ngự lãm. Các dịp lễ như ngày 7 tháng giêng âm lịch, ngày 5 tháng 5 âm lịch, rằm tháng 7 và rằm tháng 10 cũng được tổ chức tại đình làng, là những cơ hội để người dân tại Thuận Bài tụ họp và duy trì những tập tục truyền thống đầy ý nghĩa.

Đình làng Tượng Sơn

Đình làng Tượng Sơn nằm tại trung tâm phường Quảng Long, thuộc thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. Địa chỉ cụ thể là cách quốc lộ 12A khoảng 500 mét về phía Tây theo trục đường liên huyện, từ Ba Đồn lên Quảng Phương, Quảng Lưu, Quảng Tiến, và Quảng Thạch – huyện Quảng Trạch. Đình nằm trên một khu đất khá cao. Phía sau là một triền cát trắng dài mênh mông, ôm lấy làng Tượng Sơn.

Trước sân đình, có hai cây đa và phượng, là nơi tổ chức các lễ hội, sự kiện văn hóa, múa hát và đấu võ. Phần tiền đình được bài trí gọn gàng với các dãy bàn, bục ngay ngắn, cờ xí, giáo gươm, áo mũ, và đai nẹp. Đây cũng là nơi hội họp, gặp mặt, và tổ chức các lễ tế, an thọ cho người già và những việc làng định kỳ hàng năm. Hậu đình là nơi thờ cúng vong linh của các thần thánh và tổ tiên có công khai cơ, lập nghiệp cho làng. Cụ thể, có bốn cụ tổ của bốn dòng họ chính là Trần, Ngô, Nguyễn, và Phạm. Đình còn thờ cúng các vị vua và danh tướng như vua Hùng, vua Quang Trung và danh tướng Nguyễn Dụng.

Trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ cứu nước, đình Tượng Sơn đã đóng vai trò quan trọng như trung tâm tập kết, nơi dừng chân của các đơn vị bộ đội. Đình đã phục vụ việc cung ứng hàng hóa, vũ khí và dược phẩm cho tiền tuyến miền Nam. Tuy nhiên, năm 1965, trong cuộc tập trung tấn công của Mỹ vào vùng đất Quảng Long, đình đã bị tàn phá. Trong giai đoạn này, Đảng bộ và nhân dân Quảng Long đã sử dụng phần gỗ còn lại để làm hầm phòng không và hầm cứu thương.

Năm 1994, với sự hỗ trợ của Nhà nước và đóng góp của người dân, đình Tượng Sơn đã được khôi phục lại lần thứ hai trên cơ sở nền đất cũ. Năm 2003, Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch đã công nhận đình Tượng Sơn là di tích lịch sử cấp quốc gia. Đến năm 2017, UBND phường Quảng Long đã kêu gọi sự đóng góp tài chính từ các tổ chức, đoàn thể, cá nhân và những người con của địa phương đang sống và làm việc trên khắp đất nước để ủng hộ việc trùng tu và tôn tạo đình làng.

Lễ hội khai hạ đầu xuân tại đình làng Tượng Sơn là một sự kiện quan trọng và truyền thống hàng năm mà du khách có thể tham gia. Lễ hội này được tổ chức từ mùng 7 tháng Giêng theo lịch âm hàng năm, và có nguồn gốc từ thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh ở miền Bắc và miền Nam sông Gianh. Lễ hội vừa là cơ hội để người dân địa phương kết nối, vui chơi, lại vừa thể hiện lòng trung thành với truyền thống văn hóa và tâm tư cầu mong một năm mới thịnh vượng. Sự độc đáo và đa dạng của các hoạt động lễ hội là điểm thu hút du khách đến du lịch Ba Đồn, tham gia và tận hưởng không gian văn hóa truyền thống tại đình làng Tượng Sơn.

Đình làng Phan Long

Nằm tại phường Ba Đồn, thị xã Ba Đồn, Quảng Bình, Đình làng Phan Long là một công trình văn hóa có giá trị lịch sử đặc biệt, đánh dấu bước thăng tiến của người dân địa phương qua hàng trăm năm. Được xây dựng vào cuối thời kỳ Lê Trung Hưng (1533-1789), đình là minh chứng cho sự tinh tế trong kiến trúc và nghệ thuật gỗ truyền thống Việt Nam.

Kiến trúc của Đình làng Phan Long theo lối chữ công truyền thống với một đình chính bao gồm 3 gian và 2 chái, cùng với một đình hậu nhỏ hơn phía sau. Các chi tiết kiến trúc như kèo, xà, rường được chạm trổ tinh xảo với những hình ảnh phù điêu của long, lân, quy, phượng, ngư, tiều, canh, mục và nhiều biểu tượng khác. Đặc biệt, mái cong đao mái của Đình làng Phan Long được xem là một nét đặc trưng nghệ thuật độc đáo, và trên đỉnh mái, có hình tượng lưỡng long chầu nguyệt thể hiện tinh thần mạnh mẽ của người dân.

Trong lịch sử, Đình làng Phan Long không chỉ là nơi hội họp và sinh hoạt văn hóa của cộng đồng mà còn trở thành cứ địa của các cuộc đấu tranh và nơi che chở cán bộ cách mạng trong thời kỳ phong trào cách mạng. Đây là nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm, ân tình của người dân địa phương, cũng như ghi lại những tư liệu lịch sử và chiến tích anh hùng trong cuộc đấu tranh bảo vệ quê hương. Tuy nhiên, từ năm 1965-1969, Đình làng Phan Long đã phải chịu nhiều tấn bom đạn từ đế quốc Mỹ, và bị phá hủy hoàn toàn. Cột kèo, rường xà, gạch đá còn lại được sử dụng cho các mục đích khác như lát đường và xây dựng trận địa pháo bảo vệ quê hương.

Mỗi năm, người dân tổ chức lễ hội tế thành hoàng vào 15 tháng Giêng và tháng 8, và du khách có thể tham gia vào những khoảnh khắc tôn vinh và kỷ niệm lịch sử tại địa điểm này. Lễ hội Đình làng Phan Long là một sự kiện quan trọng và trọng đại trong năm của người dân phường Ba Đồn và cả cộng đồng địa phương. Đây cũng là dịp mà cả con em địa phương và những người sinh sống ở khắp nơi trong Tổ quốc quay về quê hương để tham gia và góp phần bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng đối với công lao của các bậc tổ tiên.

Lễ hội Đình làng Phan Long là dịp để kỷ niệm và tôn vinh tổ tiên và thể thể hiện tình đoàn kết và niềm tự hào về văn hóa truyền thống của cộng đồng. Đây cũng là một cơ hội để người dân địa phương và du khách đến du lịch thị xã Ba Đồn cùng nhau tận hưởng một ngày lễ vui vẻ và ý nghĩa. Ngày 6/7/2021, UBND tỉnh Quảng Bình đã công nhận xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh đối với Đình làng Phan Long Ba Đồn, đánh dấu sự quý báu của ngôi đình trong bảo tồn và tôn vinh di sản lịch sử và văn hóa của vùng. Đây là một bước quan trọng để bảo vệ và truyền đạt giá trị lịch sử cho thế hệ tương lai.

Đình Làng Hòa Ninh

Đình làng Hòa Ninh, thuộc làng Hòa Ninh xưa, nằm tại xã Quảng Hòa, thị xã Ba Đồn là một ngôi đình đặc biệt với giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật vô cùng ấn tượng. Ngôi đình này không chỉ đánh dấu sự tôn kính đối với tổ tiên và những người anh hùng đã đóng góp cho xã hội, mà còn thể hiện sự tinh tế và sự xuất sắc của nghệ thuật truyền thống của người Việt Nam.

Đình Hòa Ninh được xây dựng vào năm Bảo Đại thứ 11 – 1936, nhờ vào sự đóng góp của người dân địa phương. Trong thời phong kiến, đình này có nhiều vai trò quan trọng, khi vừa là nơi thờ cúng các vị anh hùng và các vị có công khai khẩn đất hoang lập nên làng mạc, vừa là “trạm giao liên của các binh đoàn phục vụ cho việc hành quân.”

Một trong những điểm đặc biệt của đình là 10 đạo sắc phong bằng chữ Hán được các triều vua trong lịch sử ban tặng. Thời gian và sự biến đổi của xã hội cũng ghi nhận qua những biến cố lịch sử mà đình Hòa Ninh đã trải qua. Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ xâm lược, ngôi đình đã đóng vai trò quan trọng như nơi cất giấu vũ khí và tập trung lực lượng địa phương. Tuy nhiên, năm 1965, đình bị bom đạn của quân Mỹ làm hư hỏng nặng. Nhưng với sự quyết tâm của cộng đồng và sự chỉ đạo của chính quyền, năm 1976, Đình Hòa Ninh đã được tu sửa thành công và trở thành một biểu tượng cho truyền thống văn hóa và lịch sử của làng Hòa Ninh. Năm 1993, Bộ Văn hóa – Thông tin đã xếp hạng đình Hòa Ninh là di tích lịch sử văn hóa.

Mỗi năm, vào dịp Tết đến và xuân về, người dân xã Quảng Hòa, thị xã Ba Đồn lại hân hoan tổ chức một lễ hội truyền thống đầy ý nghĩa tại đình làng Hòa Ninh. Lễ hội này có tên gọi là “Lễ Hội Kỳ Phúc” và đánh dấu một khoảnh khắc quan trọng trong nền văn hóa và tín ngưỡng của cộng đồng này. Lễ Hội Kỳ Phúc tại đình làng Hòa Ninh không đơn thuần là một sự kiện vui chơi giải trí, mà còn mang trong nó một thông điệp tôn vinh và cảm ơn đối với tổ tiên và thiêng liêng. Đây là cơ hội để người dân cầu cho cuộc sống bình an, hạnh phúc, và hy vọng vào một mùa màng bội thu, thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã đóng góp vào xây dựng và bảo vệ xã hội.

Làng bánh xèo Quảng Hòa

Khi rời trung tâm thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, và băng qua dòng sông Gianh bằng một cây cầu, bạn sẽ đặt chân đến một vùng quê yên bình, nơi lưu giữ những món bánh truyền thống nổi tiếng như bánh xèo và bánh đúc gạo lứt. Trong gian nhà chính, các chị, các mẹ vẫn tận tâm thổi hồn vào những chiếc bánh. Những chiếc bếp bánh nơi đây, dù mộc mạc nhưng vẫn luôn ngát hương khói từng ngày.

Tại chợ Hòa Ninh, thuộc xã Quảng Hòa, trung tâm tập trung của làng Bánh Xèo Quảng Hòa, bạn sẽ ngửi thấy một mùi thơm đặc biệt từ những căn bếp củi đang chảy bánh xèo. Khói bốc lên cùng tiếng “xì xèo” khi bánh chín làm cho nhiều người không thể cưỡng lại và phải dừng chân lại để thưởng thức. Theo các nghiên cứu, món bánh xèo Quảng Hòa có lịch sử lâu đời. Ban đầu, món ăn này chỉ được làm đơn giản, với nguyên liệu chính là bột gạo, hành lá và một ít gia vị. Dần dần, người dân Quảng Hòa đã sáng tạo thêm nhiều nguyên liệu khác như thịt lợn, tôm, giá đỗ,… để làm phong phú hương vị của món ăn.

Bánh xèo Quảng Hòa không đòi hỏi nguyên liệu phức tạp, nhưng để tạo nên hương vị thơm ngon, cần sự tận tâm, tỉ mẩn và thời gian. Những người thợ làm bánh ở Quảng Hòa đã biến những hạt gạo lứt thơm ngon từ cánh đồng làng quê thành những chiếc bánh xèo ngon lành. Nguyên liệu chính là gạo lứt được rửa sạch và ngâm nước, sau đó xay nhuyễn cùng nước sạch, thêm chút muối và hành hẹ thái mỏng để tạo vị mặn và hương thơm. Bánh xèo Quảng Hòa được làm trên những khuôn tráng tròn đúng chuẩn truyền thống, được làm bằng sắt hoặc gang. Vỏ bánh mỏng, đáy bằng, đường kính khoảng 15cm, cao 1,5cm. Vỏ mỏng này cùng với lửa than rực hồng từ dưới tạo ra bí quyết cho chiếc bánh xèo nở lên chỉ sau 30 giây. Mặt bánh vừa mềm vừa dai, thơm ngon đến từ vị bột gạo chín. Các chấm nổ xuất hiện khi hỗn hợp gạo sôi cùng với hành hẹ thái nhỏ nằm rải đều trên bề mặt bánh. Mặt dưới của bánh có độ giòn nhẹ, trong khi mặt trên lại rất dẻo dai.

Buổi chiều tại chợ Hòa Ninh thường rất sôi động và đông đúc, khi các bếp bánh xèo liên tục cháy đỏ lửa, tráng bánh để phục vụ khách. Người dân có thể tận hưởng bánh xèo ngay tại chỗ hoặc mua gói mang về, tạo nên một bầu không khí vui tươi và ấm áp tại làng bánh xèo Quảng Hòa.

Dù đã gặp nhiều khó khăn và thách thức: giá nguyên liệu gạo lứt khá cao, bánh làm thủ công, tốn nhiều công sức, sản phẩm làm ra chưa có thị trường đầu ra ổn định,… nghề làm bánh xèo, bánh đúc tại xã Quảng Hòa vẫn được các hộ gia đình giữ gìn và phát triển. Bánh xèo không chỉ là một sản phẩm ẩm thực, mà còn là một phần của cuộc sống và văn hóa của họ. Hương vị độc đáo của bánh xèo Quảng Hòa đã và đang tạo nên một lối sống và thu nhập cho người dân nơi đây và là một phần không thể thiếu của du lịch Ba Đồn – Quảng Bình.

Làng rèn cổ Quảng Hòa

Nằm tại thôn Nhân Hòa, xã Quảng Hòa, thị xã Ba Đồn, Làng Rèn Cổ Quảng Hòa là một “bảo tàng sống” gìn giữ nghề rèn đúc truyền thống của người dân nơi đây. Được tạo dựng bởi những bàn tay khéo léo của những người thợ rèn, Làng Rèn Cổ Quảng Hòa đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc bảo tồn và phát triển nghề rèn đúc.

Nghề đúc rèn tại làng Quảng Hòa bắt đầu từ cuối thời kỳ phân tranh Trịnh-Nguyễn (1774-1775). Trong giai đoạn này, khi ngành công nghiệp còn non trẻ, nghề đúc rèn phát triển mạnh mẽ, tạo ra các sản phẩm gắn liền với cuộc sống của nông dân. Đặc biệt, trong thời kỳ chiến tranh, nhiều sản phẩm, công cụ đa dạng như giáo, mác, chông, đao,… đã được chế tác. Trong thời bình, sản phẩm của làng nghề tập trung chủ yếu vào các dụng cụ dùng trong nông nghiệp như dao, rựa, rìu, cày, bừa, cuốc, liềm, xẻng. Năm 2008, thôn Nhân Hòa tại Quảng Hòa đã được UBND tỉnh công nhận là làng nghề đúc rèn và sản xuất mộc mỹ nghệ. Tại thời điểm đó, trong tổng số 120 hộ làm nghề, có khoảng 70% hộ dân tham gia nghề đúc rèn và 30% sản xuất mộc mỹ nghệ. Đây là một cơ hội quan trọng để kích thích phát triển nghề trong cả quy mô và chất lượng.

Nghề rèn đúc không phải là một công việc dễ dàng. Để tạo ra những dụng cụ lao động thông thường như dao, cuốc, xẻng, người thợ rèn phải bỏ ra rất nhiều công sức và thời gian. Qua nhiều công đoạn phức tạp, quá trình rèn đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng chuyên môn của các thợ. Trong quá trình rèn, việc kiểm soát nhiệt độ của than đúng cách và tạo lực tác động nhịp nhàng khi đập sắt là điều quan trọng để sản phẩm cuối cùng đạt được độ bền và độ sắc. Mặc dù nghề rèn đúc là một công việc vất vả và thu nhập thấp, nhưng các hộ làm nghề rèn đúc Quảng Hòa vẫn kiên trì để giữ gìn nghề truyền thống của họ. Đây là một phần không thể thiếu của văn hóa và tinh thần cộng đồng địa phương.

Để bảo tồn nghề rèn đúc tại Quảng Hòa, cần phải có sự đổi mới trong công nghệ và đa dạng hóa sản phẩm. Các thợ rèn cần học cách sáng tạo và tạo ra các sản phẩm mới để đáp ứng nhu cầu của thị trường đang thay đổi. Ngoài ra, cần sự hỗ trợ từ Nhà nước thông qua chính sách cho vay vốn và hỗ trợ nguồn nguyên liệu. Kết nối với các doanh nghiệp để bảo đảm có thị trường đầu ra ổn định cũng là một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển nghề rèn đúc tại Quảng Hòa. Mặc cho những khó khăn và thách thức, Làng Rèn Cổ Quảng Hòa vẫn đang giữ gìn và thể hiện sự kiên trì của người dân nơi đây trong việc bảo tồn một phần quý báu của văn hóa và kỹ thuật rèn đúc truyền thống.

Thuỷ lợi Rào Nan – Quảng Sơn Ba Đồn

Nằm tại thôn Linh Cận Sơn, xã Quảng Sơn, thị xã Ba Đồn, đập Thủy Lợi Rào Nan không chỉ là một công trình thủy lợi quan trọng mà còn là biểu tượng của khát vọng và kháng chiến của nhân dân vùng Nam Quảng Trạch. Vào những năm 60 của thế kỷ trước, vùng Nam Quảng Trạch, nay là thị xã Ba Đồn, với gần 7 vạn dân và hơn 2.000ha ruộng lúa, vẫn phải đối mặt với thiếu đói vài tháng trong năm. Lý do là nước ngọt quý báu từ đồng ruộng thường bị nước biển mặn dâng lên theo thủy triều, chỉ đủ để canh tác lúa vụ mùa duy nhất.

Nhu cầu về nước ngọt đã trở thành khát vọng của nhiều thế hệ dân cư ở vùng Nam Quảng Trạch, từ khi lập làng và lập xã. Tuy nhiên, việc đảm bảo nguồn nước trong bối cảnh bom đạn và máy bay Mỹ tấn công quyết liệt đã trở nên vô cùng khó khăn. Các cuộc không kích từ biển bằng máy bay Mỹ thường xuyên đe dọa cuộc sống và sản xuất nơi đây. Cuối năm 1967, Tỉnh ủy Quảng Bình đã họp để thảo luận về việc xây dựng đập Thủy Lợi Rào Nan để cung cấp nước sản xuất cho vùng Nam Quảng Trạch. Mặc dù gặp nhiều ý kiến đồng tình, nhưng cũng không ít người phản đối vì những khó khăn và nguy cơ từ bom đạn. Trong giai đoạn này, các đoàn chuyên gia từ các nước khối xã hội chủ nghĩa đã đến và khảo sát, quyết định làm đập thủy lợi ở khu vực Đồng Đâu, cách Rào Nan khoảng 10km. Dù bom đạn từ máy bay Mỹ vẫn tràn về, con đập Rào Nan vẫn hiên ngang và hoàn thiện trong niềm vui của hàng vạn người dân vùng Nam.

Đến cuối năm 1969, đập Rào Nan đã hoàn thiện, ngăn nước mặn và trở thành nguồn cung cấp nước tưới cho hàng nghìn ha ruộng lúa, giúp nuôi sống và phát triển cả vùng Nam Ba Đồn. Việc xây dựng đập Rào Nan đã trở thành một biểu tượng của sự đoàn kết và nghị lực của nhân dân vùng Nam Quảng Trạch trong việc vượt qua khó khăn và kháng chiến. Cuối tháng 12 năm 2019, dự án nâng cấp hệ thống thủy lợi Rào Nan đã được triển khai khởi công để đảm bảo nguồn nước cho sản xuất và sinh hoạt của người dân. Đây là một dự án quan trọng và động viên cho sự phát triển bền vững của vùng Nam Quảng Trạch. Sau khi hoàn thành, công trình này sẽ đảm bảo nguồn nước sinh hoạt và sản xuất cho 22 xã nằm ở hạ lưu sông Gianh. Các xã này thuộc thị xã Ba Đồn và huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình. Việc cung cấp nước ngọt ổn định sẽ giúp thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, đảm bảo cuộc sống hàng ngày và giảm thiểu khả năng thiếu nước trong tương lai.

Ngoài việc cung cấp nguồn nước, dự án Đập Thủy Lợi Rào Nan mới còn góp phần cải thiện môi trường sinh thái. Quá trình điều tiết lưu lượng nước sẽ tạo ra một môi trường dồi dào cho đời sống thực vật và động vật trong khu vực. Điều này sẽ góp phần vào việc bảo vệ và duy trì sự đa dạng sinh học của vùng. Dự án cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc an toàn chuyển đổi cơ cấu cây trồng và sản xuất. Khả năng điều tiết lưu lượng nước sẽ giúp nông dân tối ưu hóa việc canh tác và sản xuất nông nghiệp. Điều này có thể tạo ra sự gia tăng về giá trị sản xuất trên cùng đơn vị diện tích canh tác, cải thiện thu nhập và đời sống của cư dân địa phương.