Quảng Bình là mảnh đất có bề dày lịch sử văn hóa lâu đời, gắn liền với nhiều cuộc đấu tranh bảo vệ đất nước của quân dân ta. Nơi đây có nhiều di tích lịch sử nổi tiếng, là những chứng tích hùng hồn về truyền thống yêu nước và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam. Để bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử, Quảng Bình đã có nhiều nỗ lực trong việc đầu tư, trùng tu, tôn tạo các di tích. Các di tích lịch sử ở Quảng Bình đã và đang góp phần quan trọng vào việc phát triển du lịch của tỉnh, mang lại nguồn thu nhập cho người dân địa phương. Hãy cùng điểm qua các di tích lịch sử nổi tiếng mà bạn nên ghé qua một lần nếu có chuyến đi du lịch đến Quảng Bình.
Nhà lưu niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở Quảng Bình
Nhà lưu niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp nằm ở làng An Xá, xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Ngôi nhà nằm bên dòng sông Kiến Giang, cách trung tâm thành phố Đồng Hới khoảng 40km về phía Nam.
Ngôi nhà này là nơi Đại tướng cất tiếng khóc chào đời vào ngày 25 tháng 8 năm 1911 và gắn liền với tuổi thơ của ông. Đến năm 13 tuổi, Đại tướng rời quê hương đi học ở Huế và bắt đầu con đường cách mạng. Ngôi nhà có mái lợp bằng ngói giản dị, với phần che chắn thêm bằng mái tranh để tránh mưa nắng. Nội thất bên trong được sắp xếp đơn sơ, với bàn thờ tổ tiên và bức ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp đặt ở vị trí trung tâm. Một góc nhà là chiếc rương lớn chứa đựng đồ đạc gia đình. Ngoài hiên là hai bộ bàn ghế sẵn sàng đón tiếp khách, và xung quanh nhà là những bức ảnh kỷ niệm, gợi nhớ về những thăng trầm của thời gian.
Khuôn viên nhà lưu niệm rộng khoảng 2.549,5m2, được bao phủ bởi cây cối, trong đó có nhiều cây được trồng sau khi gia đình Đại tướng rời đi. Ngôi nhà đơn sơ giản dị lưu giữ nhiều kỷ vật quý giá, tiêu biểu là cây khế hơn trăm tuổi trong vườn nhà, chứng kiến bao kỷ niệm tuổi thơ của Đại tướng và cũng là nhân chứng lịch sử của đất nước.
Sau khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời, ngôi nhà lưu niệm của ông đã trở thành một địa chỉ văn hóa quan trọng, nơi giáo dục lòng yêu nước và tinh thần yêu quê hương cho các thế hệ trẻ. Hàng năm, ngôi nhà lưu niệm đón tiếp hàng nghìn lượt khách, từ lãnh đạo các cấp, người dân địa phương đến các em học sinh. Đặc biệt, vào dịp Quốc khánh 2 tháng 9 và ngày sinh của Đại tướng 25 tháng 8, nhà lưu niệm của Đại Tướng luôn nô nức được đông đảo người dân và du khách thập phương tới thăm và tưởng niệm.
Không may thay, vào tháng 10-2020, một cơn lũ lịch sử đã gây thiệt hại nặng nề cho ngôi nhà lưu niệm. Nhiều vật dụng, kỷ vật có giá trị lịch sử đã bị hư hỏng hoặc mất tích. Tuy nhiên, ngay sau khi lũ rút, chính quyền địa phương đã huy động lực lượng quân đội, đoàn viên thanh niên và người dân địa phương để khắc phục hậu quả và tiến hành vệ sinh vùng bị ảnh hưởng.
Có thể nói, với người dân Quảng Bình, nơi đây được xem như một bảo tàng sống động về cuộc đời và sự cống hiến của vị Đại Tướng. Qua mỗi hiện vật, mỗi câu chuyện, du khách lại càng hiểu hơn về sự vĩ đại của một nhân cách lớn, một vị tướng sống mãi trong lòng dân.
Vũng Chùa – Đảo Yến
Vũng Chùa – Đảo Yến thuộc thôn Thọ Sơn, xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình. Nơi đây cách thành phố Đồng Hới khoảng 80km về phía bắc. Nằm ngay dưới chân Đèo Ngang hùng vĩ, Vũng Chùa là một bãi biển hoang sơ, với làn nước trong xanh, cát trắng trải dài và hệ thực vật phong phú, đa dạng. Nơi đây được bao bọc bởi những dãy núi đá vôi hùng vĩ, tạo nên một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Vũng Chùa – Đảo Yến là một vùng biển hoang sơ, nằm dưới chân dãy Hoành Sơn, cách đèo Ngang khoảng 10km về phía nam. Vũng Chùa có hình dáng như một cánh quạt, được bao bọc bởi ba hòn đảo nhỏ là Hòn La, Hòn Gió và Hòn Nồm. Diện tích của Vũng Chùa khoảng 10ha, nằm giữa vũng nước kín gió nên người dân địa phương gọi là “Vũng”. Từ lâu đời, nơi đây đã có một ngôi chùa cổ, rất linh thiêng, nằm thấp thoáng giữa rừng xanh nên mới có cái tên “Vũng Chùa”.
Nơi an nghỉ cuối cùng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là ngọn núi Thọ, mũi Rồng, nằm trong vùng biển Vũng Chùa – Đảo Yến. Đây là mảnh đất phong thủy tuyệt vời, hội tụ được khí, thế bạch hổ và bạch long. Hai bên mộ Đại tướng vững chãi và hùng dũng. Mộ Đại tướng nằm ở điểm cuối của dãy Trường Sơn, đâm ngang ra biển, với thế “rồng cuộn hổ ngồi”. Mộ Đại tướng lưng tựa dãy Trường Sơn hùng vĩ, mặt hướng ra biển Đông bao la rộng lớn, một vị thế đắc địa có một không hai. Mảnh đất vàng này sẽ ru giấc ngủ ngàn thu của Đại tướng và mang lại vận khí tốt cho đất nước. Cách đây khoảng 500 năm, danh tướng Trần Đạt cũng đã chọn Đảo Yến làm nơi yên nghỉ của mình. Ông là người có công dẹp giặc Minh xâm lược, lập nên nhà Hậu Trần.
Thời điểm lý tưởng để ghé thăm Vũng Chùa – Đảo Yến là mùa hè, từ tháng 4 đến tháng 9, khi thời tiết nắng đẹp và biển trong xanh. Từ Đồng Hơi, Phong Nha hay các tỉnh lân cận, du khách có thể di chuyển đến đây bằng xe máy, xe khách hoặc tàu hỏa, tùy theo sở thích và nhu cầu. Vũng Chùa – Đảo Yến là điểm đến phù hợp cho mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, du khách cần lưu ý mang theo đồ chống nắng, giày dép thoải mái và tuân thủ quy định của khu du lịch để đảm bảo an toàn.
Lăng mộ Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh (Trường Thủy, Lệ Thủy)
Lăng mộ Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh là một di tích lịch sử cấp quốc gia nằm trên một ngọn đồi rộng của dãy núi An Mã, thuộc xã Trường Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Từ trung tâm thành phố Đồng Hới, du khách có thể đi xe ô tô hoặc xe máy theo Quốc lộ 1A đến huyện Lệ Thủy. Từ Lệ Thủy, du khách đi theo đường tỉnh lộ 544 đến xã Trường Thủy. Lăng mộ Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh nằm cách trung tâm xã khoảng 2 km.
Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh (1650-1709) là một danh tướng của nhà Nguyễn, người có công lớn trong công cuộc mở cõi phương Nam. Ông sinh ra tại làng Phước Long, huyện Phong Lộc, tỉnh Quảng Bình (nay là xã Vạn Ninh, huyện Quảng Ninh). Năm 1680, ông được cử làm Thống suất, mang quân vào kinh lược vùng đất Gia Định. Ông là người đã đặt nền móng cho sự phát triển của vùng đất Nam Bộ ngày nay. Năm 1690, ông qua đời tại Gia Định, hưởng thọ 40 tuổi.
Lăng mộ Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh được xây dựng năm 1700 theo lối kiến trúc truyền thống của Việt Nam, gồm một ngôi mộ và một bia đá. Ngôi mộ bằng đá xanh hình bát giác, cao khoảng 2m. Nhà thờ bằng gỗ lợp ngói theo kiểu nhà rường Huế. Bia đá bằng đá xanh cẩm thạch, khắc bài văn bia ghi lại công lao của Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh trong công cuộc mở cõi phương Nam. Bia cao 1,2m, mang vẻ trang trọng và tôn kính đặc trưng của thời kỳ đó.
Bia đá đã giúp xác định lại ngôi mộ của ông sau một thời gian dài bị thất lạc, và trở thành biểu tượng tôn thờ và tôn kính cho một nhân vật quan trọng trong lịch sử của miền Nam Việt Nam. Lăng mộ Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh là di tích lịch sử văn hóa quan trọng của Quảng Bình, được Nhà nước công nhận là di tích cấp quốc gia năm 1994. Hàng năm, nhất là trong dịp lễ hội Kỳ Yên, người dân địa phương và du khách khắp nơi thường đến viếng thăm lăng mộ để tưởng nhớ công lao và ngưỡng mộ Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh.
Các trọng điểm trên đường 20 Quyết Thắng (Bố Trạch)
Đường 20 Quyết Thắng là một trong những trục ngang quan trọng của hệ thống đường Trường Sơn huyền thoại, có vai trò vô cùng to lớn trong việc chi viện sức người, sức của từ miền Bắc cho tiền tuyến miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Tuyến đường dài 125 km, bắt đầu từ km 0 tại xã Xuân Trạch, huyện Bố Trạch, đi qua các xã Sơn Trạch, Thượng Trạch, Tân Trạch, Trạ Ang, Cà Roòng, rồi kết thúc tại thị trấn Nông trường Việt Trung, huyện Bố Trạch.
Trong suốt thời gian kháng chiến, Đường 20 Quyết Thắng đã bị máy bay Mỹ đánh phá ác liệt, trở thành một trong những trọng điểm đánh phá ác liệt nhất của đường Trường Sơn. Các trọng điểm trên đường 20 Quyết Thắng có thể kể đến như:
- Cua chữ A: Đây là một trong những địa danh nổi tiếng trên đường 20 Quyết Thắng. Cua chữ A nằm ở km 12, thuộc địa phận xã Trung Trạch, huyện Bố Trạch. Đây là một đoạn đường quanh co, uốn lượn như chữ A, nằm giữa hai dãy núi cao. Trong những năm kháng chiến, cua chữ A đã trở thành một trong những địa bàn trọng yếu, nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt giữa quân và dân ta với quân đội Mỹ.
- Đèo Pu-la-nhích: Đèo Pu-la-nhích là một trong những đèo dốc hiểm trở nhất trên tuyến đường 20 Quyết Thắng. Đèo có độ dốc cao, đường hẹp, quanh co, khiến cho xe cộ di chuyển qua đây rất khó khăn và nguy hiểm.
- Ngầm Ta Lê: Đây là một đoạn đường hầm dài khoảng 100m, nằm ở km 16, thuộc địa phận xã Trung Trạch, huyện Bố Trạch. Ngầm Ta Lê được xây dựng để tránh sự đánh phá của máy bay Mỹ. Trong những năm kháng chiến, ngầm Ta Lê đã trở thành một trong những địa bàn quan trọng, nơi vận chuyển hàng hóa, vũ khí từ miền Bắc vào miền Nam.
- Trạ Ang: Đây là một địa bàn trọng yếu, nằm ở km 50, thuộc địa phận xã Trạ Ang, huyện Minh Hóa. Trạ Ang là nơi giao nhau của đường 20 Quyết Thắng với đường 12A, là một trong những cửa ngõ quan trọng của miền Tây Trường Sơn. Trong những năm kháng chiến, Trạ Ang đã trở thành một trong những địa bàn ác liệt nhất, nơi diễn ra nhiều trận đánh lớn giữa quân và dân ta với quân đội Mỹ.
Nhờ tinh thần dũng cảm, kiên cường, bất khuất của bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến, Đường 20 Quyết Thắng đã được thông tuyến sau 120 ngày thi công, trở thành một trong những tuyến đường huyết mạch quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đường 20 Quyết Thắng là một biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam, là niềm tự hào của dân tộc ta.
Ngày nay, Đường 20 Quyết Thắng đã trở thành một địa điểm du lịch lịch sử hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu. Tại đây, du khách có thể được nghe kể về những chiến công hào hùng của các anh hùng liệt sĩ, được tận mắt chứng kiến những di tích lịch sử, những địa danh gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Khảo cổ Bàu Tró (TP.Đồng Hới)
Bàu Tró là một hồ nước ngọt nằm ở phía đông bắc thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Đây không chỉ là nơi cung cấp nguồn nước ngọt cho thành phố mà còn là một di chỉ khảo cổ học đặc biệt của hậu kỳ đồ đá mới.
Di tích khảo cổ Bàu Tró được người Pháp phát hiện và bắt đầu nghiên cứu vào những năm đầu của thế kỷ 20. Lần đầu tiên là năm 1901, Henri Mansuy (người Pháp) đã phát hiện ra một số hiện vật đá ở khu vực này. Lần thứ hai là năm 1923, Étienne Patte (người Pháp) tiến hành khai quật và từ cuộc khai quật này, Bàu Tró được xác định là một di chỉ khảo cổ học.
Các hiện vật được khai quật tại Bàu Tró chủ yếu là công cụ lao động, đồ gốm và trang sức. Các công cụ lao động được tìm thấy ở Bàu Tró chủ yếu là rìu đá, bôn đá, bàn mài, chày nghiền, mũi nhọn,… Các hiện vật đồ gốm được tìm thấy ở Bàu Tró chủ yếu là các loại nồi, niêu, bình, vò,… Các hiện vật trang sức được tìm thấy ở Bàu Tró chủ yếu là vòng tay, vòng cổ, hoa tai,…
Các hiện vật được khai quật tại Bàu Tró đã góp phần quan trọng trong việc nghiên cứu về lịch sử, văn hóa của người Việt cổ. Các hiện vật này cho thấy rằng người Việt cổ đã có trình độ phát triển cao về công cụ lao động, kỹ thuật chế tác đồ gốm và trang sức. Khảo cổ Bàu Tró là một phát hiện quan trọng trong lĩnh vực khảo cổ học Việt Nam. Các hiện vật được khai quật tại Bàu Tró đã góp phần làm sáng tỏ lịch sử, văn hóa của người Việt cổ. Bàu Tró là một di tích lịch sử, văn hóa quan trọng cần được bảo tồn và phát huy.
Bàu Tró không chỉ là một di chỉ khảo cổ học quan trọng, mà còn là một thắng cảnh nổi tiếng của tỉnh Quảng Bình. Nơi đây có khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, với nước hồ trong xanh, mát lành, xung quanh là những hàng cây xanh mướt. Du khách đến với Bàu Tró có thể tham quan di chỉ khảo cổ, dạo chơi trên hồ, ngắm cảnh thiên nhiên,…
Quảng Bình Quan
Quảng Bình Quan nằm trên tuyến Quốc lộ 1A, thuộc địa phận thôn Hải Đình, phường Đồng Hải, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Từ trung tâm thành phố Đồng Hới, du khách có thể đi theo hướng Bắc khoảng 2km là đến Quảng Bình Quan.
Quảng Bình Quan là một trong ba cửa ải của hệ thống phòng thủ Trấn Ninh, được xây dựng vào năm 1631 bởi nhà chiến lược, quân sự tài ba Đào Duy Từ. Cửa ải nằm ở vị trí hiểm yếu, nơi giao nhau giữa dãy núi Hoành Sơn và biển Nhật Lệ, có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ vùng đất Quảng Bình trong thời kì Trịnh – Nguyễn giao tranh. Thành lũy Trấn Ninh là một công trình phòng thủ kiên cố được xây dựng bởi chúa Nguyễn để ngăn chặn quân Trịnh xâm chiếm Đàng Trong. Trong suốt gần nửa thế kỷ chiến tranh Trịnh – Nguyễn, thành lũy đã giúp chúa Nguyễn chặn đứng và đẩy lùi nhiều cuộc tấn công của quân Trịnh, trong đó có 7 trận chiến quy mô lớn. Nhờ vậy, quân Trịnh không thể vượt qua cửa ải này và Đàng Trong được bảo vệ.
Năm 1825, dưới thời nhà Nguyễn, Quảng Bình Quan được xây lại bằng gạch đá. Đến năm 1837, vua Minh Mạng cho đúc cửu định và khắc hình tượng lên đó. Năm 1842, vua Thiệu Trị ghé thăm Quảng Bình Quan và viết ba bài thơ khắc vào bia ngoài cửa quan. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Quảng Bình quan là nơi thực dân Pháp hành hình nhiều chiến sỹ cộng sản yêu nước. Chúng cũng đã sử dụng địa điểm này làm vọng gác kiểm soát giao thông. Năm 1954, trước khi rút khỏi Đồng Hới, Thực dân Pháp đã phá hủy nhiều vị trí quan trọng của thị xã, trong đó có cầu vòm, cửa quan của Quảng Bình quan.
Trong cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ra miền Bắc, Quảng Bình quan cũng bị tàn phá nặng nề. Đế quốc Mỹ đã liên tiếp mở nhiều chiến dịch tấn công Đồng Hới bằng không quân, hải quân. Chỉ trong một thời gian ngắn, nhiều địa điểm, công trình tại thị xã Đồng Hới đã bị san phẳng. Sau khi đất nước thống nhất, Quảng Bình quan được đầu tư trùng tu, tôn tạo. Năm 1992, Quảng Bình quan được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia.
Tượng đài Mẹ Suốt
Tượng đài Mẹ Suốt nằm bên bờ sông Nhật Lệ, trên trục đường Quách Xuân Kỳ trong trung tâm thành phố Đồng Hới, cách chợ Đồng Hới 200m.
Mẹ Suốt, tên thật là Nguyễn Thị Suốt (1908-1968), là một nữ Anh hùng Lao động trong Chiến tranh Việt Nam, người đã lái đò chở bộ đội, thương binh, đạn dược qua sông Nhật Lệ trong những năm 1964 – 1967. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ ác liệt, sông Nhật Lệ là một trong những trọng điểm đánh phá của máy bay và hải quân Mỹ. Với tinh thần dũng cảm, kiên cường, Mẹ Suốt đã xung phong nhận công việc chèo đò chở bộ đội, thương binh, đạn dược qua sông, góp phần quan trọng vào việc chi viện cho chiến trường miền Nam.
Mẹ Suốt đã có hơn 1.400 chuyến đò qua lại giữa hai bờ sông Nhật Lệ, vận chuyển hàng nghìn tấn hàng hóa, vũ khí và hơn 5.000 cán bộ, chiến sĩ. Mẹ đã nhiều lần bị máy bay Mỹ bắn phá, nhưng vẫn không hề nao núng. Với những đóng góp to lớn của mình, Mẹ Suốt đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều huân chương, huy chương cao quý, trong đó có Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Quân công hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhất và danh hiệu Anh hùng Lao động.
Tượng đài Mẹ Suốt được khánh thành vào năm 2003, là một công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa của tỉnh Quảng Bình. Tượng đài Mẹ Suốt là một công trình điêu khắc cao 7 mét, do nhà điêu khắc Phan Đình Tiến thực hiện. Tượng được đặt trên bệ cao, hình tròn, thể hiện hình ảnh người mẹ tay cầm chắc mái chèo, đầu ngẩng cao hiên ngang, vai khoác tấm vải dù bay phấp phới. Chân tượng được chia thành hai phần, một bên khắc họa lại hình ảnh sóng gió bom đạn, một bên là hình ảnh bộ đội, dân công, thương binh, thanh niên xung phong mà Mẹ Suốt đã đưa sang sông. Khuôn mặt Mẹ hướng về phía sông Nhật Lệ, toát lên vẻ đẹp kiên cường, bất khuất và tấm lòng yêu nước, thương dân sâu sắc.
Tượng đài Mẹ Suốt là một địa điểm du lịch văn hóa – lịch sử hấp dẫn của tỉnh Quảng Bình. Đến đây, du khách không chỉ được tham quan một di tích lịch sử quan trọng mà còn có thể tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của một người phụ nữ anh hùng, người đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta.
Đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại
Đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại là một di tích lịch sử cấp quốc gia, nằm ở địa phận thôn Long Đại, xã Hiền Ninh (bờ Bắc), thôn Xuân Dục xã Xuân Ninh (bờ Nam), huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Đền được xây dựng để tưởng nhớ và tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước tại bến phà Long Đại, một trong những trọng điểm ném bom, bắn phá ác liệt của máy bay Mỹ trong giai đoạn 1965-1972. Tháng 7 năm 2013, Đền được xây dựng để tưởng nhớ công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trên tuyến đường Trường Sơn huyền thoại.
Bến phà Long Đại nằm trên tuyến đường quốc lộ 15A, là một trong những điểm vượt sông quan trọng ở phía Đông Trường Sơn. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, bến phà này là nơi vận chuyển hàng hóa, vũ khí, lương thực, thực phẩm và quân nhân từ hậu phương miền Bắc vào tiền tuyến miền Nam. Do tầm quan trọng của bến phà, quân Mỹ đã tập trung ném bom, bắn phá nhằm ngăn chặn sự chi viện của ta trên tuyến vận tải quan trọng này.
Từ năm 1965 đến năm 1972, giặc Mỹ đã trút xuống bến phà Long Đại hàng vạn tấn bom đạn, trong đó có nhiều loại bom lớn khiến cho khu vực này trở thành một vùng đất hoang tàn, đổ nát. Trong những trận bom ác liệt đó, hàng nghìn người đã hy sinh, trong đó có nhiều thanh niên xung phong, bộ đội, lái xe,…
Đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại được xây dựng trên một khu đất rộng khoảng 1.600m2. Ngôi đền này bao gồm ba phần chính: phần đền chính dành để thờ tự linh hồn của các anh hùng và liệt sĩ, trước phần đền chính là tháp báo ân và tháp chuông. Xung quanh ngôi đền, có một hệ thống bậc tam cấp, kèm theo cây cảnh và vườn hoa được thiết kế một cách hài hòa với thiên nhiên.
Đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại là một địa chỉ đỏ, là nơi giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ mai sau. Hàng năm, vào các ngày lễ lớn như 27/7, 22/12,… tại đền tưởng niệm liệt sĩ bên bến phà Long Đại đều diễn ra các hoạt động tri ân, tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ. Các hoạt động này thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham gia.
Hang Lèn Hà
Hang Lèn Hà thuộc bản Hà, xã Thanh Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình. Hang nằm lưng chừng ở dãy núi đá vôi phía Tây đường Trường Sơn, với độ cao 150m, đỉnh cao nhất là 320m, chiều rộng khoảng 420m cách tuyến đường chiến lược 15A khoảng 3km. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hang Lèn Hà là nơi đóng quân của Trạm thông tin A69, một trong những trạm thông tin quan trọng nhất của Bộ Tổng Tham mưu Quân đội Nhân dân Việt Nam. Trạm có nhiệm vụ đảm bảo thông tin liên lạc cho các chiến trường miền Nam.
Vào ngày 2 tháng 7 năm 1972, trong một trận càn quét của quân đội Mỹ, Trạm thông tin A69 đã bị trúng bom B52. Trong trận đánh này, 13 cán bộ, chiến sĩ của trạm đã anh dũng hy sinh, trong đó có 3 nam, 10 nữ. Sự hy sinh của 13 cán bộ, chiến sĩ Trạm thông tin A69 là một tấm gương sáng về lòng dũng cảm, ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Hang Lèn Hà hiện nay là một địa điểm tham quan du lịch lịch sử nổi tiếng của tỉnh Quảng Bình. Du khách đến với hang Lèn Hà sẽ được tìm hiểu về lịch sử đấu tranh hào hùng của dân tộc ta, đồng thời bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với 13 cán bộ, chiến sĩ Trạm thông tin A69 đã anh dũng hy sinh.
Để tham quan hang Lèn Hà, du khách có thể đi theo tuyến đường Trường Sơn huyền thoại. Từ thành phố Đồng Hới, du khách đi theo quốc lộ 1A đến thị trấn Tuyên Hóa, sau đó đi theo đường 15A đến xã Thanh Hóa. Từ trung tâm xã Thanh Hóa, du khách đi bộ thêm khoảng 3km nữa là đến hang Lèn Hà.
Hàng năm, vào ngày 2 tháng 7, tại hang Lèn Hà, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, sẽ diễn ra Lễ tưởng niệm 13 cán bộ, chiến sĩ Trạm thông tin A69. Lễ tưởng niệm là dịp để tri ân, tưởng nhớ công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Ngày nay, hang Lèn Hà là một địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho các thế hệ trẻ. Tại đây, du khách có thể tham quan khu vực căn cứ trạm thông tin A69, bia tưởng niệm 13 liệt sĩ và nghe kể về những câu chuyện lịch sử hào hùng của các chiến sĩ thông tin. Địa điểm này mãi mãi là một biểu tượng sáng ngời về ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Lũy Thầy
Lũy Thầy là một hệ thống thành lũy phòng thủ được xây dựng vào thế kỷ 17, nằm trên địa phận tỉnh Quảng Bình, Việt Nam. Lũy này được xây dựng bởi Tổng công trình sư Đào Duy Từ dưới thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên, với mục đích ngăn chặn sự xâm lược của quân Trịnh từ Đàng Ngoài.
Lũy Thầy có tổng chiều dài khoảng 34 km, trải dài từ núi Đầu Mâu (Quảng Ninh) đến cửa biển Nhật Lệ (Đồng Hới). Lũy được đắp bằng đất, cao từ 3 đến 12 mét, mặt lũy rộng khoảng 5 mét. Cứ mỗi đoạn 40 thước lại xây một pháo đài, đặt súng thần công án ngự. Lũy Thầy có vị trí địa lý hiểm trở, được bao bọc bởi sông Gianh và biển Đông. Sông Gianh là một con sông lớn, chảy qua địa phận Quảng Bình, tạo thành một ranh giới tự nhiên giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài. Biển Đông ở phía Đông cũng là một yếu tố phòng thủ quan trọng, ngăn chặn quân Trịnh từ đường biển tiến vào.
Lũy Thầy có ý nghĩa lịch sử to lớn, thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường bảo vệ chủ quyền của dân tộc Việt Nam. Lũy đã góp phần giữ vững cơ đồ của Đàng Trong trong suốt thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh, tạo tiền đề cho sự thống nhất đất nước sau này. Lũy Thầy cũng là một biểu tượng của văn hóa, tinh thần thượng võ của người dân Quảng Bình. Lũy là một minh chứng cho tài năng quân sự và trí tuệ của cha ông ta trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước.
Hiện nay, Lũy Thầy vẫn còn được bảo tồn khá nguyên vẹn, với nhiều đoạn lũy và pháo đài vẫn còn in dấu thời gian. Lũy Thầy đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đầu tư trùng tu, tôn tạo, trở thành một điểm du lịch hấp dẫn của tỉnh Quảng Bình.
Để bảo tồn Lũy Thầy, cần có sự quan tâm, đầu tư của các cấp, các ngành và của toàn thể nhân dân. Chúng ta cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về giá trị lịch sử của Lũy Thầy. Đồng thời, cần có các biện pháp bảo vệ, tôn tạo để Lũy Thầy mãi mãi là một chứng tích lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam.
Trận địa pháo Quang Phú
Trận địa pháo Quang Phú trải dài ven biển Nhật Lệ, cách thành phố Đồng Hới 3 km về phía Đông Bắc, thuộc địa phận xã Quang Phú. Đây là một hệ thống hầm pháo và lô cốt kiên cố được xây dựng trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trận địa đã góp phần quan trọng trong việc bảo vệ vùng biển Quảng Bình, góp phần vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến.
Trận địa pháo Quang Phú được xây dựng từ năm 1964, trước những bước leo thang tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Hệ thống hầm pháo và lô cốt được xây dựng bằng bê tông cốt thép, nửa chìm nửa nổi trên mặt đất, có khả năng chống chịu được bom đạn của kẻ thù. Hệ thống hầm hào này được bố trí nằm rải rác dọc ven biển, được xây dựng trên những vùng đất cao, cửa hướng ra biển.
Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, trận địa pháo Quang Phú đã tham gia nhiều trận đánh ác liệt, góp phần bảo vệ vùng biển Quảng Bình. Trận đánh đầu tiên của trận địa pháo Quang Phú diễn ra vào ngày 25 tháng 4 năm 1968, bắn cháy 2 tàu khu trục Mỹ trong lúc chúng đuổi bắt thuyền đánh cá ngư dân Quang Phú. Tuy nhiên trận chiến làm nên “thương hiệu” C10, còn lưu truyền đến tận hôm nay lại diễn ra vào ngày 9 tháng 4 năm 1972. Trong trận chiến này, 4 khẩu pháo 85 ly của trận địa pháo Quang Phú đã bắn cháy 1 tàu khu trục và 1 tàu tuần dương của Mỹ. Đây là một chiến thắng lớn của quân và dân Quảng Bình, làm thất bại âm mưu đánh phá của đế quốc Mỹ.
Sau khi đất nước thống nhất, trận địa pháo Quang Phú được giữ gìn và tôn tạo như một di tích lịch sử. Đây là một trong những điểm tham quan du lịch hấp dẫn của tỉnh Quảng Bình, là nơi giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ trẻ. Trận địa pháo Quang Phú là một biểu tượng của tinh thần kiên cường, bất khuất của quân và dân Quảng Bình trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, quân và dân Quảng Bình đã không ngừng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ quê hương, đất nước. Trận địa pháo Quang Phú là một minh chứng hùng hồn cho tinh thần ấy.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân và dân Quảng Bình đã đoàn kết một lòng, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, kiên cường chiến đấu, giành thắng lợi vẻ vang. Trận địa pháo Quang Phú là một trong những chiến công tiêu biểu của quân và dân Quảng Bình, góp phần vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến.
Hoành Sơn Quan
Hoành Sơn Quan là một cửa ải nằm trên đỉnh Đèo Ngang, ranh giới giữa hai tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh, Việt Nam. Cửa ải được xây dựng vào năm 1833 dưới thời vua Minh Mạng, với mục đích kiểm soát dân chúng và phòng chống kẻ gian qua lại. Hoành Sơn Quan có vị trí chiến lược quan trọng, nằm trên con đường giao thương quan trọng giữa Bắc và Nam Việt Nam. Dãy núi Hoành Sơn dài 50 km, chạy từ dãy Trường Sơn ở phía tây ra Biển Đông. Đỉnh cao nhất trong dãy núi có độ cao tuyệt đối là 1044 m. Trước kia, muốn vượt qua dãy núi này, người ta thường phải đi lên đèo Ngang cao tới 256 m và dài tới 6 km rất khó đi.
Cửa ải Hoành Sơn Quan được xây dựng theo kiểu thành lũy cổ, với tường thành bằng đá dài 11 trượng 8 thước (khoảng 39,6 m), cao 5 thước (khoảng 1,7 m). Cổng ải cao 4 m, rộng 5 m, trên cổng có biển bằng đá đề 3 chữ Hán “Hoành Sơn quan”. Hai cổng phụ có biển đề hai chữ “Thượng quan” và “Hạ quan”.
Hoành Sơn Quan là một di tích lịch sử có giá trị quan trọng. Cửa ải là minh chứng cho lịch sử thăng trầm của dân tộc Việt Nam, là nơi chứng kiến nhiều cuộc giao tranh lịch sử. Nhờ vào địa hình phức tạp, trắc trở, nơi này đã được xây dựng để trở thành một hệ thống tường thành mạnh mẽ, đóng vai trò là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh. Cổng trời này cũng chứng kiến cuộc chiến tranh chống lại sự xâm lược của chế độ phong kiến phương Bắc, đồng thời giúp quân đội của chúng ta phản công và giành chiến thắng.
Trong suốt mười thập kỷ hoạt động biên giới giữa Việt Nam và Chăm Pa, Hoành Sơn đã ghi nhận những thành tựu lớn của người Việt trong thời kỳ Lý, Trần và Hồ. Vào thời đại hiện đại, nơi này đã trở thành một căn cứ quân sự quan trọng trong cuộc kháng chiến chống lại Mỹ, nhờ vị trí địa lý thuận lợi và một môi trường tự nhiên với rừng cây che kín từ phía Đông sang phía Tây. Điều này đã giúp lực lượng quân đội của chúng ta tiến hành chiến lược dễ dàng hơn và đánh bại quân địch xâm lược.
Cửa ải được xây dựng bằng đá, có kiến trúc cổ kính, trầm mặc. Đây là một điểm tham quan thú vị cho những du khách yêu thích lịch sử và khám phá. Từ đỉnh “cổng trời,” nhìn ra xa xa, bạn có thể thấy toàn bộ vùng đất của xã Kỳ Nam (thị xã Kỳ Anh) đang trên đà phát triển.
Tam Tòa – Di tích lịch sử từ thế kỷ 19
Nhà thờ Tam Tòa là một di tích lịch sử văn hóa thuộc loại hình kiến trúc tôn giáo, tọa lạc tại đường Nguyễn Du, phường Đồng Hải, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Nhà thờ nằm ngay cạnh dòng sông Nhật Lệ thơ mộng, cách trung tâm thành phố Đồng Hới khoảng 2km.
Năm 1887, nhà thờ Tam Tòa được xây dựng, trở thành nhà thờ thuộc giáo xứ Tam Tòa, mà nguồn gốc ban đầu là từ xứ đạo Đông Hải, một trong những xứ đạo đầu tiên trong lịch sử Công giáo tại Việt Nam. Nhà thờ được xây theo kiến trúc Bồ Đào Nha. Vào năm 1940, nhà thờ đã được tái xây dựng và nâng cấp một cách tráng lệ hơn.
Sau Hiệp định Genève vào năm 1954, hầu hết giáo dân của xứ đạo Tam Tòa đã di cư về phía Nam và thành lập giáo xứ Tam Tòa tại Đà Nẵng. Năm 1964, Sự kiện Vịnh Bắc Bộ đã bùng nổ, dẫn đến quyết định của chính phủ Mỹ khởi đầu cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân kéo dài suốt 9 năm với quy mô lớn và đầy tàn bạo đối với miền Bắc Việt Nam. Khu vực của giáo xứ Tam Tòa cũng chịu ảnh hưởng nặng nề từ các cuộc không kích, vì vậy hầu hết cư dân, bao gồm cả giáo dân, đã phải tản cư. Sau đó, nhà thờ này đã trở nên hoang tàn.
Trong giai đoạn từ năm 1964 đến 1972, Không quân và Hải quân Mỹ đã thực hiện nhiều cuộc không kích vào Đồng Hới. Hầu hết thị xã đã bị phá hủy bởi bom đạn, và nhà thờ Tam Tòa cũng không tránh khỏi sự hủy hoại. Trận không kích nặng nhất xảy ra vào ngày 11 tháng 2 năm 1965, khi một quả bom đã làm đổ sập nhà thờ, chỉ còn lại phần tháp chuông với nhiều vết đạn.
Khi chiến tranh kết thúc và Việt Nam thống nhất, những tàn tích của nhà thờ được các cơ quan chức năng quyết định giữ lại như một biểu tượng của thời kỳ chiến tranh. Đến ngày 26 tháng 2 năm 1997, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình ra quyết định số 143/QĐ-UB, cụ thể, quy định khu vực tháp chuông của nhà thờ Tam Tòa thành một khu Chứng tích tội ác chiến tranh và là Di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh, yêu cầu phải được bảo vệ một cách nghiêm ngặt.
Cổng trời – Chalo
Cổng trời Cha Lo là một địa danh nổi tiếng ở Quảng Bình, là một tuyệt tác của thiên nhiên và mang trong mình những giá trị lịch sử, văn hóa và du lịch. Về mặt địa lý, Cổng trời Cha Lo nằm ở khu vực xã Dân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình. Nơi đây được hình thành từ hai tảng đá tự nhiên ghép lại tạo thành một cửa vòm lớn, cao khoảng 20m và rộng khoảng 10m. Xung quanh Cổng trời Cha Lo, những ngọn núi hùng vĩ và cánh rừng bạt ngàn tạo nên một khung cảnh thiên nhiên hoang sơ và kỳ vĩ. Địa hình xung quanh cổng trời khá hiểm trở với núi non hùng vĩ và hệ thống cây cối dày đặc trong rừng. Đường đi đầy khó khăn này từng chứng kiến nhiều trận tập kích và lưu giữ bao nhiêu chiến công, kỳ tích mà quân và dân Việt Nam đã tạo nên.
Để đến Cổng trời Cha Lo từ thành phố Đồng Hới, Quảng Bình, bạn cần di chuyển theo đường mòn Hồ Chí Minh để đến ngã ba Khe Ve, sau đó rẽ vào đường 12A. Tiếp tục đi thêm một đoạn nữa, bạn sẽ đến cột mốc Km số 34,5 đường 12A, đó chính là địa điểm của Cổng Trời Cha Lo. Tổng quãng đường khoảng 150 km. Hãy lưu ý rằng con đường 12A khá khó đi với nhiều đoạn quanh co, địa hình hiểm trở, và có độ dốc lớn, do đó, bạn cần chú ý an toàn trong quá trình di chuyển.
Không chỉ là một thắng cảnh nổi tiếng, Cổng trời Cha Lo còn mang trong mình một ý nghĩa lịch sử quan trọng. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, địa điểm này đã trở thành một điểm huyệt quan trọng trên tuyến đường chiến lược 12. Tại đây, đã diễn ra nhiều trận đánh ác liệt giữa quân và dân ta với quân đội Mỹ. Khi đến tham quan Cổng Trời – Cha Lo Quảng Bình, bạn sẽ thấy những ký hiệu và thông điệp được khắc ngay trên đá, với khẩu hiệu “Tim còn đập, đường không tắc”. Đi thêm một đoạn nữa, bạn sẽ thấy ngay bên trái có một hang động từng được dùng để lễ “truy điệu sống” cho các chiến sĩ thuộc tiểu đoàn 12 công binh trước khi ra chiến trường.
Câu chuyện dân gian kể về sự hình thành của Cổng trời cũng rất đặc biệt. Người dân địa phương truyền tai nhau về cặp đôi tên Y Leng và Thông Ma là người yêu của nhau. Trong một lần, cô gái bị một thế lực hắc ám bắt và nhốt vào trong hang ở rừng sâu. Để cứu người yêu, chàng đã phải nhặt từng hòn đá một để lấp đầy cửa hang và đương đầu với quái vật đáng sợ. Cuộc giao tranh khốc liệt đã khiến hai viên đá rơi xuống và tạo nên cửa vòm với tên gọi Cổng Trời Cha Lo Quảng Bình như chúng ta thấy ngày nay.
Ngoài tham quan Cổng trời Cha Lo, bạn cũng có thể dành thời gian để tìm hiểu về cuộc sống và cảm nhận tấm chân tình của người dân tộc Chứt, Sách, Khùa, Mày thông qua việc tham quan phiên chợ Pheo, tham gia lễ hội rằm tháng 3, hoặc tham dự lễ mừng cơm mới.
Quảng Bình là một vùng đất địa linh nhân kiệt, với những di tích lịch sử, văn hóa mang đậm dấu ấn của thời gian. Những di tích này là niềm tự hào của người dân Quảng Bình và là điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước. Chúng ta hãy cùng nhau gìn giữ và bảo tồn những di tích này, để chúng mãi mãi là những di sản văn hóa quý giá của dân tộc.
